KLOKKENLUIDER – Noordhollands Dagblad
’Klokkenluider belandt in een raar circus’
Vijfentwintig jaar geleden trok Ad Bos voor het eerst aan de bel over de bouwfraude. De Alkmaarder raakte zijn carrière, werk, geld en huis kwijt en is nog steeds bezig met procedures. Zijn verhaal is de basis voor ’Klokkenluider’, het nieuwe toneelstuk van theatergroep Toetssteen. „We willen invoelbaar maken wat er gebeurt als je misstanden aan het licht brengt.”
Na eerder voorstellingen te hebben gemaakt over actuele maatschappelijke kwesties als de Noord-Zuidlijn, het Slotervaartziekenhuis en moeders die afstand moeten doen van hun kinderen, wilde artistiek leider en scriptschrijver Erris van Ginkel aan de slag met klokkenluiders. En dan kom je al snel uit bij Ad Bos, de bekendste van allemaal, zegt de Zaandammer. „Bijna iedereen kent die foto van Ad en zijn vrouw Joke in een camper nog wel.” Toen hij in het boek van Rosa Koelemeijer las (’Klokkenluider, het leven van Ad en Joke Bos’, 2011) wat hen allemaal is overkomen, sloeg Van Ginkel steil achterover. „Krankzinnig. Zoals het briefje van premier Balkenende, die geen financiële genoegdoening wil geven, omdat Ad ’gewoon deed wat hij had moeten doen’ en by the way: u wordt vervolgd. Als Ad later op het dieptepunt van zijn ellende zit, biedt minister Guusje ter Horst een gratis loopbaanadvies aan, inclusief SWOT-analyse en sollicitatietraining. Zó treurig dat het komisch wordt. Als schrijver hoef je niets te verzinnen.” Bos kwam in een ’Kafkaëske wereld’ terecht toen hij de bouwfraude openbaarde. Hij vat het samen als ’25 jaar getreiter’. In eerste instantie werd er niets met zijn schaduwboekhouding vol verboden prijsafspraken gedaan. Dat gebeurde pas nadat de media erover berichtten. Uiteindelijk werden bouwbedrijven en corrupte ambtenaren niet of nauwelijks gestraft. Bos werd zo’n beetje als enige vervolgd, tot het Hooggerechtshof aan toe.
Tipgeldregeling
Hij werd in het gelijk gesteld en is daarna zelf nog twee procedures gestart. Met de ene procedure wil
Bos belangenverstrengeling van de landsadvocaat in zijn zaak aantonen, met de andere wil hij een beloning krijgen op basis van de tipgeldregeling van de Belastingdienst. „Ruim tien jaar geleden sloot ik een deal met de overheid over een financiële genoegdoening, maar ze hebben mijn vervolging niet stopgezet. Ik bleef verdachte. Door al die strijd is vrijwel alles opgegaan aan schulden en advocaatkosten. Ik zit financieel aan de grond en kom, als er niets verandert, bij de Voedselbank terecht. Terwijl ik de Staat en de Belastingdienst miljoenen heb bespaard.” ’Klokkenluider’ is geen feitelijk relaas. Van Ginkel wil vooral invoelbaar maken wat er gebeurt als je in verzet komt tegen misstanden. „Je belandt in zó’n raar circus. Het is geen incident, dit is hoe we omgaan met ’lastige mensen’, maar die heb je wel nodig om zaken te veranderen”, zegt hij.
Treiteren
„Niemand staat op met de gedachte ’vandaag ga ik Ad Bos treiteren’, maar door het systeem gebeurt het
toch. Het systeem is opgetuigd vóór ons en keert zich tégen ons. Dat zie je ook aan de toeslagenaffaire. Als samenleving staan we nu, denk ik, op een kruispunt. We voelen dat het systeem niet klopt, het is alsof we door algoritmes worden bestuurd.” Hij benadrukt dat het geen dramatisch stuk is. „Je moet er om kunnen lachen, dan kun je er daarna vanzelf om huilen.” Bos zegt de komische kanten van zijn eigen verhaal altijd te hebben gezien. „Het wordt té ernstig als je er niet om kunt lachen. Er zijn momenten geweest dat ik aan mezelf begon te twijfelen, maar ik voel me niet ongelukkig over alles wat er is gebeurd. De meeste mensen vertrouw ik nog, alleen het systeem niet meer. Zodra mensen een uniform of bepaalde pet op hebben, worden ze iemand anders. Toen Erris me benaderde voor dit stuk, was ik meteen voor. Dit soort verhalen moet je niet stilhouden.”
José Pietens
